2023 YILI HAZİRAN VEYA TEMMUZ AYINDA EMEKLİ BAŞVURUSUNU
YAPMAK EMEKLİ MAAŞ MİKTARINI ETKİLER Mİ?
Araştırma Yazısı
Murat ÖZDAMAR-SGK Denetmeni
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun “Yaşlılık aylığının hesaplanması” kenar başlıklı 29’uncu maddesi hükmüne göre, yaşlılık aylığı, ortalama aylık kazanç ile aylık bağlama oranının (ABO) çarpımı sonucunda bulunan tutardır. Ortalama aylık kazanç, sigortalının her yıla ait sigorta matrahının, ait olduğu yıldan itibaren aylık talep tarihine kadar geçen yıllar için, her yıl gerçekleşen güncelleme katsayısı ile güncellenerek bulunacak güncel kazançlar toplamının, prim ödeme gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanan ortalama günlük kazancının otuz katıdır. Güncelleme katsayısı ise her yılın aralık ayına göre Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan yıllık tüketici fiyatları genel indeksindeki (yıllık enflasyon) değişim oranının tamamı ile büyüme oranının yüzde 30’unun toplamıdır.
Bu şekilde hesaplanan aylığın başlangıç tarihinin yılın ilk altı aylık dönemine rastlaması halinde 55 inci maddenin ikinci fıkrasına göre Ocak ödeme dönemi için gelir ve aylıklara uygulanan artış oranı kadar artırılarak, yılın ikinci altı aylık dönemine rastlaması halinde ise öncelikle Ocak ödeme dönemi, daha sonra Temmuz ödeme dönemi için gelir ve aylıklara uygulanan artış oranları kadar artırılarak, sigortalının aylık başlangıç tarihindeki aylığı hesaplanır. (5510, m.29/V)
Kanun hükmünden de anlaşılacağı üzere Ocak-Haziran dönemi arasında emeklilik başvurusu yapan sigortalının aylığı hesaplandıktan sonra Ocak dönemi aylık artışı kadar artırılır. Temmuz ayına gelince de bağlanmış olan bu aylık Temmuz dönemi aylık artışı kadar artırılır. Bir anlamda Ocak-Haziran döneminde emekli olan sigortalılar, hem Ocak dönemi hem de Temmuz dönemi zammından yararlanır.
Kanunda yer alan düzenleme gereği Temmuz-Aralık dönemi arasında emeklilik başvurusu yapan sigortalının aylığı hesaplandıktan bu kez bu aylık önce Ocak dönemi aylık artışı kadar daha sonra da Temmuz dönemi aylık artışı kadar artırılır.
5510 sayılı Kanun, sigortalı hangi ayda emeklilik başvurusu yaparsa yapsın, Ocak ve Temmuz aylık artışından yararlanmasını öngörmüştür. Diğer bir ifade ile Haziran ayında emekli olan ile Temmuz ayında emekli olanın maaşı aynı olur.
Aylık miktarı yönüyle bir fark olmamakla birlikte Temmuz ayında emekli olan, Haziran ayında emekli olana göre 1 (bir) aylık emekli maaşı kaybı yaşar. Zira, 5510 sayılı Kanun gereği, emekli maaşları başvuruyu takip eden aybaşından bağlanacağı için Haziran ayında başvuranın emekli aylığı temmuz ayı başından geçerli, Temmuz ayında emekliliğe başvuranın aylığı ise Ağustos ayı başından geçerli bağlanacaktır.
Yeri gelmişken kamu çalışanı işçi olup ücretlerini her ayın 15’inde alan kamu işçileri için Haziran ayının 15.6.2023-14.7.2023 arası olacağını dolayısıyla 1.7.2023-14.7.2023 arasında emeklilik başvurusu yapan kamu işçisi için bir aylık kaybının da olmayacağını belirtmemiz isabetli olacaktır.
Emeklilik için Haziran ayı ile Temmuz ayında başvuru yapılmasının emekli maaş miktarı yönünden fark yaratmayacağını yukarıda izah ettik. Ancak emekli olmanın bir de kıdem tazminatı yönünden önemi bulunuyor.
1475 sayılı Kanun, kıdem tazminatı için bir tavan öngörmüştür. Yasal düzenlemeye göre, kıdem tazminatı tavanı en yüksek devlet memuru aylığını (Eski Başbakan Müsteşarı) geçemiyor. 1.1.2023-30.6.2023 dönemi için kıdem tazminatı tavanı brüt 19.982,83 TL, damga vergisi kesintisi sonrası net 19.831,16 TL tutarındadır.
Kıdem tazminatı tavanı memur maaş katsayısı üzerinden belirlendiğine ve Memur Toplu Sözleşme Hükümleri gereği memur maaş katsayısı da 1 Temmuz 2023 tarihinden geçerli olmak üzere artacağına göre kıdem tazminatını tavan üzerinden alacak işçiler veya kıdem tazminatını tavan üzerinden almasalar bile Temmuz ayında ücret artışı uygulanacak olan işçiler Haziran ayında değil de Temmuz ayında emekli olmak için işten çıkarsa çok daha yüksek kıdem tazminatı alacaktır. Bu fark, kıdem süresi ne kadar çoksa o denli fazla olacaktır.
Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan, en düşük memur maaşının 22 Bin TL olacağını, memura refah payı verilerek Temmuz ayında ciddi bir maaş zammı yapılacağını açıkladı. Yapılacak zam işçilere yapılan zam seviyesinde (%45) olsa kıdem tazminatı tavanı artışı her bir yıl için net 8.924,02 TL (1.7.2023-31.12.2023 dönemi için net 28.755,18 TL) olacaktır.
Bir an için bir kamu işçisinin 25 yıl hizmetinin bulunduğunu Temmuz ayındaki son ücretinin 30.000 TL olduğunu varsayalım. İşte bu işçi Haziran ayında emekli olmak için işten çıkmış olsa alacağı kıdem tazminatı 19.982,83 TL x 25= 499.570,75 TL olacaktır. Haziran ayı yerine emekli olmak için Temmuz ayında işten çıkmış olsa ve memur maaş zammı da %45 olsa bu halde alacağı kıdem tazminatı 28.755,18 TL x 25= 718.879,50 TL olacaktır. Bu işçinin kıdem tazminat farkı diğer anlatımla kazancı 718.879,50 TL - 499.570,75 TL = 219.308,75 TL olacaktır. Alınacak ilave kıdem tazminatı vaz geçilecek bir emekli maaşının çok çok üzerinde olacağına göre bu işçinin Haziran ayında değil Temmuz ayında emekli olmak için işten ayrılması menfaatine olacaktır.
Son dönemde yazılı ve görsel medyada özellikle de sosyal medyada, konunun uzmanı olmayan ve dahi belki de işverenin tetikçiliğine soyunmuş olan sözde uzmanlar farklı yönde açıklamalar yapıyor. Sendikamız üyesi emekçilerimiz, bu sözde uzmanların açıkça Kanuna aykırı olan ve kendilerine hak kaybı yaşatacak, kıdem tazminatı ödeyecek işverenlere de menfaat sağlayacak olan bu hatalı açıklamalara itibar etmesinler.